Yeni Zelandalı bir zooloğun araştırmasının sonuçları, internet ve elektrik şebekeleri gibi kompleks ağlar kuran mühendisler için yeni bir adrese işaret ediyor: Yunuslar.
Otago Üniversitesi’nden David Lusseau, 7 yıl boyunca 64 adet yunustan meydana gelen bir grubu inceledi. (1) Bunun sonucunda yunuslar arasındaki, insanlar ve insan yapımı şebekelerdekine benzer bir iletişim ağının varlığını keşfetti. Araştırmacının matematiksel incelemesi, The Proceedings of the Royal Society dergisinde yayınlandı. (2)
İnsan toplulukları da dahil olmak üzere birçok kompleks şebeke, bilginin üyeler arasında hızla değişimini mümkün kılan özelliklere sahiptir.
Yeni Zelandalı araştırmacının bu çalışması hayvan topluluklarının da bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde iletecek yapıda organize olduklarını gösteriyor. Goril, geyik, fil ve iriburun yunuslar gibi uzun ömürlü canlılar, bilgi aktarımında yaşadıkları ortamdan faydalanıyorlar. (3)
Lusseau, yunusları izlerken, daha sık bir araya gelen bireylere odaklandı. Bu yunusların daha çok erişkin dişilerden meydana geldiğini ve topluluk iletişiminin merkezleri olarak görev yaptıklarını anladı.
Bilginin bir sistem içindeki akışını ölçmek için bilginin geçtiği merkezlere bakmak ve başlangıç noktasından sonuç noktasına geçmede ihtiyaç duyulan elemanları saymak yeterli oluyor. Lusseau “çap” ismi verilen bu ölçme yöntemini kullandı. Bu yöntemle elde ettiği bulguları internet şebekesinin ortaya koyduğu verilerle kıyasladığında ise şaşırtıcı bir durumla karşılaştı.
Buna göre internet üzerinde çok sayıda bağlantı sağlayan noktalar (merkezler) devre dışı bırakıldığında bilgi aktarımının süresi de artıyordu. Internetteki yoğun bağlantı noktalarının sadece %2’sinin devre dışı bırakılması durumunda, bir elemandan bir diğerine gitmek bu defa iki misli vakit gerektiriyordu. Yunuslarda ise durum farklıydı.
Yunusları, yüzgeçlerine koyduğu işaretlerden izleyen Lusseau, iletişim merkezleri olarak görev yapan bireylerin gruptan ayrılması durumunda ise topluluğun büyük bir esneklik ortaya koyduğunu gözlemledi. Yunus topluluğunun bütünlüğü, anahtar roldeki bireylerin eksikliğinde dahi etkilenmiyordu. Yunus topluluğundaki bu esneklik, nüfusun üçte biri yok olsa dahi, topluluğun birliğini sağlıklı bir şekilde sürdürmesini mümkün kılıyordu.Araştırmacı, şebekenin bu sistem sayesinde, ölümle sonuçlanan felaket olaylarında bile birarada kalabildiğini belirtiyor. Dahası, bu özelliklerin internet gibi insan yapımı ağlara da uygulanabileceği fikrini öne sürüyor.
Görüldüğü gibi yunuslarda, internette oluşturulan iletişim ağından daha iyi korunan ve ana merkezlerin ayrılması durumunda daha verimli çalışan bir ayarlama mevcuttur. Yunuslarda böyle bir özelliğin bulunması çeşitli kriterlerin hesaplanmış olmasını gerektirir. Örneğin interneti organize etme işinde bağlantı noktalarına binecek yükü hesaplama, bunların devre dışı kalması durumunda tüm ağın nasıl etkileneceğini önceden tahmin edebilme gibi birçok aşama, şebeke mühendisleri tarafından yürütülür ve bilginin sistem içinde en verimli şekilde akması sağlanır. İnternetteki bilgi akışını hesaplayan ve organize eden mühendislerin varlığı, yunuslardaki bilgi şebekesini düzenleyen ve benzerlerini doğadaki diğer birçok canlıdada vareden üstün bir aklın varlığını gösterir. Hiç şüphesiz bu üstün aklın sahibi herşeyi bilen, Aziz olan Allah’tır.
Allah’ın bu bilgi şebekesini yunuslarda varetmesi de Rahman sıfatının bir tecellisidir. Allah’ın rahmeti bu bilgi şebekesinde şöyle tecelli etmektedir:
Yunuslar gibi açık denizlerde ve yüzeye yakın yaşayan canlılarda grup halinde hareket etmek hayati derecede önemlidir. Bu yaşam tarzı, avlanmanın yanısıra, düşmanlara karşı tetikte olma açısından da avantajlar kazandırır. Erişkin dişilerin grup içinde sürekli bir bilgi akışı sağlaması sayesinde diğer üyeler de av ve düşmanların yeri hakkında bilgi sahibi olur ve sonuçta grubun uyumlu bir şekilde hareket etmesine katkı sağlanmış olur. Eğer yunuslarda, muhtemel bir düşman saldırısı sonucu ortaya çıkacak kayıplar bu bilgi akışını tahrip edecek olsaydı, elbette diğer bir kısım yunusların kurtulması bir anlam ifade etmez ve iletişim olanakları yok olan bu bireyler de dağılmak zorunda kalır ve nihayet başka düşmanlara yem olurdu. Ancak Allah’ın yunuslarda varettiği bilgi şebekesi böyle anlarda kesintiye uğramaz ve grubun bütünlüğünü koruyarak bireylerin yaşamının da devam etmesini sağlar.
Allah bir Kuran ayetinde şöyle bildirmektedir:
Şüphesiz, senin Rabbin, gerçekten O, üstün ve güçlüdür, merhamet sahibidir. (Şuara Suresi, 9)
1- David Lusseau, “The Emergent Properties Of A Dolphin Social Network”, http://arxiv.org/ftp/cond-mat/papers/0307/0307439.pdf
2- Lusseau, D. 2003 The emergent properties of a dolphin social network. Proceedings of the Royal Society of London-
Series B (Supplement): DOI 10.1098/rsbl.2003.0057 ”
3- Danny Kingsley, Dolphins better at networking than the Web, ABC Science Online, 17 Temmuz 2004, http://www.abc.net.au/science/news/stories/s901670.htm